Çfarë është lindja e parakohshme?
Lindja e parakohshme apo premature ndodh kur kontraksionet fillojnë të hapin qafën e mitrës përpara se ti të jesh 37 javëshe shtatzanë. Një shtatzëni në term të plotë zgjat 40 javë. Nëse ti nuk mund ta ndalosh lindjen e parakoshme, bebi lind parakohe.
Lindja e parakohshme është shkaktari kryesori i vdekshmërise te neonatalët dhe mund të shkaktojë probleme shëndetësore kronike të mushkrisë, vonesa në zhvillim si dhe paralizë celebrale. Këto probleme shëndetësore mund të ju prekin aspekte emocionale dhe financiare në familjen tënde.
Statistikat tregojnë se shifrat e lindjeve të parakoshme kanë pësuar një rritje. Sipas US National Center for Health Statistics, ka 1 lindje të parakohshme për 8 lindje në term. Ekspertët deklarojnë se kjo vjen si pasojë e rritjes së përdorimit të trajtimeve për fertilitetin apo trendit të shtatzanive të mëvonshme.
Trajtimet e reja moderne kanë pasur progress domethënës në trajtimin e bebeve të lindura parakohe por gjithashtu ka pasur dhe avancime në parandalimin e lindjeve të parakohshme.
Faktorët që ndikojnë në lindje të parakohëshme:
Shkaqet specifike të lindjes së parakohëshme nuk janë qartësisht të ditura, por ekspertët thonë se disa faktorë luajnë një rol të rëndësishëm në provokimin e kontraksioneve në mitër përpara se bebi është gati të lindë. Nuk ka një shkak kryesor që mund t’i atribohet si arsye e lindjes së parakohshme. Ju mund të keni një lindje të parakohëshme dhe pa asnje shkak kryesor.
Je më e rrezikuar për një lindje të parakohëshme nëse:
- Je shtatznë me më shumë se një fëmijë- ke më shumë probabilitet të lindësh më herët se vetëm me një embrion.
- Ke pasur më parë lindje të parakohshme –Nëse ke patur lindje të parakohshme të mëparshme, je më e rrezikuar për të pasur sërish.
- Ke anormali në mitër apo qafën e mitrës-Mitër e madhe apo anormali në strukturë mund të vështirësojnë mbajtjen e bebit. E njëjta ndodh për mitër të vogël apo jo të përshtatshme.
- Ke lindur para kohe- Studimet tregojnë se femrat që janë vetë rezultat i lindjes së parakohëshme janë më të rrezikur për të pasur një lindje të tillë.
- Mosha – Femrat nën 17 dhe mbi 35 janë më të rrezikura për lindje të parakohshme.
- Intervale të shkrutra mes shtatzanive – Të ngelësh shtatzanë përpara 18 muajve nga lindja e fundit mund të rrisë probabilitetin e lindjes së parakohshme. Sa më i gjatë intervali aq më i vogël risku.
Faktorët mjekësorë:
- Infeksionet vaginale apo sëmundjet/infeksionet seksualisht të transmetuara janë shkaktare për më shumë se gjysmën e lindjeve të parakohshme. Inflamacioni lëshon substancë që shkakton lindje kur arrin pre termin. Infeksionet urinare kanë po të njëjtin rezultat.
- Sëmundja kronike si e mushkrive, tension, diabet apo problem me placentën.
- Infeksione lidhur me temperaturë të lartë mbi 38.3 grade.
- Gjakderdhje vaginale pas 20 javëve shtatzëni.
- Abortime të shumta në trimestrin e parë dhe të dytë.
- Mbipesha apo nënpesha përpara ngeljes shtatzënë.
- Probleme me koagulimin e gjakut.
- Shtatzanitë me invitro
- Anemia
- Difekte të fetusit
- Komplikime të shtatzanisë si preklamzia.
Faktorët e stilit të jetesës që ndikojnë në lindjen e parakoshme janë:
- Duhan pirja, alkooli, dhe drogat- të gjitha këto rrisin probabilitetin e të pasurit një lindje të parakohshme apo një bebe me peshë të vogël të lindjes. Toksinat nga duhanpirja, alkooli dhe droga pengojnë kalimin e oksigjenit te bebi.
- Sëmundje të mishit të dhëmbëve-hormonet gjatë shtatzanisë ju rrisin rrezikun e problemeve dentare që mund të sjell lindje të parakohëshme. Bakteria që është përgjegjëse për infeksionet e mishit të dhëmbëve hyn në gjak dhe prek fetusin duke shkaktuar lindje të parakohëshme.
- Niveli i lartë i stresit- Stres i lartë që lidhet me eksperiencat traumatike mund të shkaktojnë lëshimin e hormoneve duke provokuar kontraksione.
- Qëndrimi në këmbë për periudha të gjata- Femrat që qëndrojnë për kohë të gjatë në këmbë apo punojnë në kushte fizike sfiduese janë më të rrezikuara.
- Dhuna fizike që përfshin seksuale, emocionale.
- Mungesa e kujdesit prenatal.
- Ekonomi e dobët
- Mungese e mbështetjes sociale
- etj
Shënjat dhe simptomat e lindjes së parakohëshme:
Ju duhet të kontaktoni doktorin tuaj urgjentisht pasi shihni këto simptoma të lindjes se parakohëshme:
- Dhimbje mesi – dhimbje mesi veçanërisht në pjesën e poshtme, konstante dhe që nuk të lejon të ndërrosh pozicione.
- Dhimbje menstruale- dhimbje e njëjtë kur je me peroda në fund të barkut.
- Kontraksione- 5 ose më shumë kontraksione në një orë.
- Simptoma të gripit- përzierje, diare, marrje mendsh edhe nëse s’janë shumë të forta.
- Rrjedhje-rrjedhje vaginale, apo çdo lloj rrjedhje që ngjason me plasjen e ujërave.
- Presion –në rritje në vagin apo pelvis ndihesh sikur bebi po shtyn poshtë.
Si mund të kontrollosh për kontraksione?
- Vendos gishtat në abdomein
- Nëse mendon se uterusi po bëhet i butë apo i fortë është kontraksion.
- Shënoji kontraksionet. Shëno kohën mes tyre.
- Ngrihu në këmbë, ndërro pozicion për të parë nëse ndalojnë kontraksionet. Qetësohu dhe pi 2-3 gota ujë.
- Nëse vë re kontraksione çdo 10min telefono doktorin. Nëse ndjen dhimbje telefono doktorin.
Shumica e grave kanë kontraksione false jo të dëmshme të njohura si Brakston Hiks. Ato nuk janë të rregullta dhe nuk mund të provokojnë lindje. Nëse ato bëhen më të shpeshta apo të rregullta si p.sh një në 10-12min, atëherë këto mund të jenë kontraksione paralindje që do të sjellin hapjen e cerviksit. Kur i ndjen këto kontraksione duhet të kontaktoni me mjekun tuaj.
Çfarë mund të besh nëse po përjeton lindje të parakohëshme?
Nëse ti ke simptomat e mësipërme të lindjes së parakoshme duhet kontaktos doktorin. Është normale të kesh frikë por duke ndërmarr hapat e mëpshtëm mund ta ndalosh.
- Shko ne tualet përpiqu të zbrasesh fshikëzën.
- Shtrihu nga ana e majtë, do të reduktojë shënjat e simptomat.
- Mos u shtri me kurriz pasi rrit kontraksionet.
- Pi sa më shumë ujë pasi dehidratimi sjell kontraksione.
- Numëro kontraksionet.
Nëse nuk janë zhdukur simptomat pas 1 ore kontakto sërish me doktorin. Sigurohu që i tregon të gjitha simptomat.
Përgatitja për vizitën me doktorin:
Informacioni më poshtëm do të ju ndihmoj të përgatiteni për vizitën.
Kufizimet përpara vizitës- në shumicën e rasteve do trajtohesh e para. Duhet të kërkosh nëse duhet të kufizohesh në ndonjë aktivitet ndërkohë që po përgatitesh për viziten.
Kërko të shoqërohesh nga partneri apo një familjar/mikesh- nënkuptohet që ju do të keni stres mbi mundësine e një lindje të parakoshme, pasja përkrah një person do të ndihmoj në mbajtjen mend dhe të udhëzimeve të doktorit.
Shëno gjitha pyetjet që ke për doktorin- në këtë mënyrë nuk do harrosh asgjë që kishe pyetje.
Çfarë mund të presësh nga doktori:
Pyetjet që do t’ju bej janë:
- Sa kontraksione në një orë?
- Kur i vure re simptomat e para?
- A ke temperature apo ndonjë infeksion?
- A ke gjakderdhje?
- A pi duhan?
- A ke pasur shtatzani të mëparshme, oberacione në mitër, apo abort/dështim?
Testet diagnostifikuese për lindjen e parakohshme:
Doktori do të ju kontrolloj për shënja dhe simptoma. Testet e lindjes së parakohshme janë:
Ekzaminim pelvik-Doktori do kontrollojë për butësinë apo fortësinë e uterusit si dhe masën e bebit dhe pozicionin e tij. Mund të ju ekzaminoj për të parë nese është hapur cerviksi , nëse ujrat kanë plasur apo probleme me placentën.
Eko– Ju do ti nënshtroheni një eko për të masur gjatësinë e cerviksit dhe për të përcaktuar moshën, peshën dhe pozicionit të bebit. Ju do të monitoroheni për pak kohë dhe do ti nënshtroheni një eko serish pak më vonë.
Monitorimi uterusit – Një monitories uterusi mat hapsirat mes kontraksioneve të lindjes.
Teste laboratorike – Doktori do të kontrolloj për prezencën e ndonjë infeksioni dhe kontrollit për rrjedhje vaginale.
Amniocinteza – Në këtë test lëngu amniotic do të merret për të parë maturinë e mushkrive të bebit por mund të përdoret dhe për të parë ekzistecën e infeksionit në ujin amniotik.
Doktori do të ju bëj me dije rreziqet si dhe si mund ta parandaloni. Ndonjëherë ndalon dhe vetë.
Trajtimi për lindjen e parakohëshme:
Objektivi i doktorit tuaj është ta ndalojë apo ta shtyjë sa më shumë të jetë e mundur.
Ndërhyrje në cerviks:
Është një ndërhyrje nëpërmjet operacionit që mund të parandaloj lindjen e parakohëshme dhe rekomandohet nëse ti përjeton simptomat para 24 javëve shtazani. Në këtë metodë qafa e mitrës qepet me substanca të forta. Këto substance hiqen kur bebi arrin termin te 37 javësh .
Lëngje shtesë:
Sa më shumë lëngje për të parandaluar dehidratimin , ulin shancet e kontraksionit.
Antibiotik:
Nëse infeksionet shkaktojnë lindjen ju do të mërrni një dozë antibiotikësh. Nëse nuk jeni testuar për Grup B strep, ju do të merrni antibiotik për të mos ja kaluar foshnjes.
Steroide :
Nëse je në javën 24-34 të shtatzanisë ju do merrni një injeksion me steroid potent për të parandaluar mungesën e maturisë së mushkrive te bebi. Pas javës 34 mushkritë e bebit tuaj janë mature për lindje.
Magnez:
Do të ju ndihmoj për të parandaluar dëmtime në tru te foshnjet e lindura para javës së 32 të shtatzanisë.
Mjekim:
Tocolytic ndalon përkohëshist kontraksionet dhe zgjasin lindjen për disa ditë por nuk rekomandohet nëse keni tension gjatë shtazanisë.
Me trajtimet e mësipërme, lindja e parakohshme ndalon për afro 30% të grave shtatzënë ndërkohë që 10% do të lindin brënda javës së ardhshme.
Parandalimi:
- Minimalisht 18 muaj nga shtatzania e mëparshme:
Rreziku për lindje të parakohshme reduktohet nëse ju prisni të paktën 18muaj nga shtatzania e fundit. Kjo periudhe quhet nga lindja deri te konceptimi i rradhes.
- Vizitat me doktorin:
Kujdesi i rregullt dhe i hershëm prenatal mund të ndihmoj në trajtimin e faktorëve të rrezikshëm dhe të ju ndihmoj të këni një shtatzani të shëndetshme.
- Kontroll i disa faktorëve në stilin e jetësës:
Shmang duhan pirjen, alkoolin dhe drogën pasi ju shkaktojnë lindje të parakohëshme.
- Kontrollo peshën:
Marrja e kileve të tepërta pa kontroll do të rris shancet e preklamsias dhe diabetit të shtatzanisë, të dyja shkaktare të lindjes së parakohëshme. Por edhe mungesa e shtimit në peshë është me rrezik.
- Vitaminat prenatale:
Marrja e suplementeve me vitamina prenatale do të përmirësoj shëndetin e përgjithshëm. Studimet kanë treguar se marrja e acidit folik do të reduktojë shancet për probleme me placentën apo lindjen e parakohëshme.
- Të ushqehesh mirë:
Të pasurit e një dietë të shëndetshme e balancuar nuk do ju jap një bebe të shëndetshme por do të ju ndihmoj të keni një lindje në kohën e duhur. Marrja e ushqimit të pasur me yndyrë omega 3 njihet që redukton lindjen e parakohëshme. Ushqimet e pasura me Vitamin C gjithashtu ndihmojnë.
- Vakte të shumta:
Gratë shtatzënë që konsumojnë minimalisht 5 vakte në ditë të vogla ose 3 vakte të mëdha por shoqëruar me 2 vakte të vogla ulin rrezikshmërinë për lindjen e parakohshmë.
- Hidratohu:
Pi sa më shumë ujë që të mbash veten të hidratuar.
- Kujdesi dentar:
Parandalimi i problemeve me mishrat e dhëmbëve eshtë një faktor për të shmangur lindjen e parakohshme. Duhet të bëni një kontroll me dentistin.
- Mos e mbaj urinën:
Mbajtja e urinës shkakton inflamacion të fshikzës, dhe irriton utreusin duke sjell kontraksione. Gjithashtu mund të sjell infeksione urinare qe shkaktojnë kontraksione.
- Vaksina ndaj gripit:
Mund të reduktoja rrezikun e paralindjes. Gripi është problem serioz që mund të prek rritjen e bebit dhe të shkaktojë difekte dhe lindje të parakohëshme.
- Pusho dhe relaksohu:
Largoje stresin, depresionin dhe ankthin pasi këto faktor psikologjik mund të prek rritjen e bebit. Nëse ti je me ankth për një periudhë të gjatë ju preket shëndeti dhe bebi mund të lind me një peshë të vogël. Balance jetën me diet, stërvitje , punë,
- Praktiko pozicionin e Ariut polar :
Ekspertët thonë se ky pozicion për 15min , katër herë në ditë do ju largojë presionin në mitër. Duke e bërë këtë bebi largohet nga ai pozicion dhe shkon drejtë mushkrive të nënës. Në këtë mënyrë bebi do të jetë rehat dhe do të parandalojë lindjen e parakohëshme. Gjithashtu lehtëson lindjen kur të vi koha.
Çfarë ndodh nëse bebi lind herët?
Bebet premature kanë risk më të lart të shqetësimeve neurologjike si dhe të aparatit tretës apo frymëmarrjes. Disa bebe vonesa zhvillimore.
- Bebe të lindura përpara 24 javëve të shtatzanisë kanë më pak mundësi mbijetese. Vetëm 50% arrin t’ia dalin dhe 50% të tjerë kanë probleme permanenete ose nuk ia dalin dot.
- Bebet e lindura përpara 34 javëve të shtatzanisë kërkojnë ndihmë neonatale në inkubator për disa ditë, javë ose muaj.
- Bebet e lindura gjatë 34-37 javëve ia dalin mirë pa shqetësime. Thjesht i duhet të kalojnë pak kohë në inkubator përapara se të ikin në shtëpi.
Shpresojmë që ky artikull ju ndihmoj në kuptimin e lindjes së parakohëshme dhe parandalimit të saj. Sa më shpejtë që ju i përgjigjeni shënjave paralajmëruese aq më shumë ia dilni ta ndaloni atë!
